«Нават калі будзе палітычнае рашэнне, то ўсё роўна магутнасцей няма»: Расія не зможа прыняць беларускі калій

Лукашэнка і Галоўчанка не гавораць праўду, калі кажуць пра транзіт угнаенняў праз Мурманск і Ленінградскую вобласць.

У снежні Літва спыніць транзіт беларускі калійных угнаенняў. Гэта вынік амерыканскіх санкцый, прынятых 9 жніўня, супраць «Беларуськалія». Паводле слоў міністра транспарту Літвы Марыўса Скуодзіса, кампаніі адмаўляюцца мець з суб'ектам якія трапілі пад санкцыі, якія-небудзь дзелавыя адносіны, каб пазбегнуць рызык, піша Іван Корсак у спецпраекце «Салідарнасці» «Філін».

Цяпер беларускія ўгнаенні дастаўляюцца ў Клайпеду чыгункай, дзе апускаюцца на судны і дастаўляюцца заказчыкам. Ужо ў канцы года гэтая схема працаваць не будзе.

Падчас апошняй «Вялікай размовы» Лукашэнка сказаў: «Слухайце, мы паставім гэтыя аб'ёмы, у Мурманску загрузім, гэта не пытанне. І па Паўночным марскім шляху найкароткім шляхам паставім у Кітай, — гэта наш асноўны рынак, — і ў Індыю. Калі ласка, страляйце ў галаву».

Днямі тэзіс аб партах Мурманска і Ленінградскай вобласці як альтэрнатыўных для беларускіх калійных угнаенняў выказаў і прэм’ер-міністр Раман Галоўчанка. Ён лічыць, што да снежня Беларусь будзе гатовая да перавалкі ўгнаенняў праз Расію.

Але ці так гэта ўсё на самой справе?

«Філін» пагаварыў пра парты Мурманска і беларускія ўгнаенні з галоўным рэдактарам расійскага выдання «Портньюс» Віталём Чарновым. Яго ацэнкі не такія вясёлкавыя, як уяўляе сабе сітуацыю беларускі ўрад.

— У Расіі не створаныя спецыялізаваныя тэрміналы для прыёмкі мінеральных угнаенняў, таму ў масавых аб’ёмах перакідку з Беларусі зрабіць будзе немагчыма. Куды пойдуць беларускія ўгнаенні, калі нават для расійскіх не хапае магутнасцей? — задаецца пытаннем Віталь Чарноў. — На гэты момант у Расіі будуюцца парты ва Усць-Лугу і Мурманску, але яны яшчэ не гатовыя. І будаўніцтва скончыцца не раней за 2023-2025 гады. І нават пасля завяршэння будаўніцтва не факт, што там знойдзецца месца для беларускай прадукцыі.

Праз Клайпеду Беларусь пастаўляла сваім заказчыкам каля 11 мільёнаў тон угнаенняў за год.

— Натуральна, такія аб’ёмы расійскія парты прыняць ніяк не могуць. У прынцыпе, Расія зацікаўленая ў транзіце беларускіх угнаенняў, але сітуацыя такая, што магутнасцей не хапае нават для ўласнай прадукцыі. Вельмі шмат расійскіх угнаенняў вывозяцца праз парты краін Балтыі, нават праз тую самую Клайпеду, — кажа суразмоўца «Філіна».

Што з сябе ўяўляе порт у Мурманску, куды збіраецца перакідваць калій Лукашэнка?

— У Мурманску ёсць стары порт у гарадской мяжы, а таксама праект развіцця Мурманскага транспартнага вузла на беразе Кольскай затокі, там цяпер будуецца вугальны тэрмінал «Лаўна», — працягвае Віталь Чарноў. — Але гэта пакуль толькі перспектывы і рэальных магутнасцей няма. Сёлета ўжо заходзіла размова пра пачатак будаўніцтва ў Ленінградскай вобласці асобнага тэрмінала для беларускіх грузаў, але гэтая тэма пакуль не атрымала канкрэтнага працягу.

Трэба разумець, што будаваць «з нуля» — гэта доўгі і дарагі працэс. Проста цяпер ці нават да канца года пераарыентаваць беларускія ўгнаенні з Клайпеды ў Расію немагчыма.

Ці будзе даражэйшы расійскі варыянт для Беларусі?

— Што тычыцца самога транзіту, то многае залежыць ад таго, якія зніжкі, якія ўмовы прадаставіць расійскі бок. Але калі казаць пра рынкавыя умовы, то Клайпеда, безумоўна, танней. Тым не менш, можа быць прынятае палітычнае рашэнне, каб даць нейкія прэферэнцыі Беларусі, — кажа эксперт.

Тэму транзіту таксама закрануў прэзідэнт Расійскага інстытута даследаванняў праблем чыгуначнага транспарту Павел Іванкін. У інтэрв’ю выданню «Дзелавы Пецярбург» ён сказаў: «На сёння не знойдзена рашэнне, якое задаволіла б абодва бакі. Але пытанне перавалкі праз Піцер пакуль адкрытае, і, думаю, да канца года, хутчэй за ўсё, рашэнне будзе знойдзена. Пры рэзкім абвастрэнні будуць шукацца пажарныя варыянты, якіх няшмат. І для "Беларуськалія" без пагаршэння яго фінансавага становішча і пагаршэння транспартнага складніка пакуль аніводнага [варыянту] няма».

Наколькі перспектыўны Паўночны марскі шлях для паставак угнаенняў з Беларусі ў Кітай і Індыю?

— Мне падаецца гэта сумнеўнай ідэяй, для яго выкарыстання патрэбныя балкеры (спецыялізаваныя суды для перавозкі грузаў насыпам. — «Філін») з высокім лядовым класам пад праводкай атамнай ледаколаў, каб было магчыма вазіць тавар. Магчыма, што можа быць танней нават па чыгунцы. Вельмі дарагая лагістыка атрымліваецца, калі гэта будзе чыста рынкавая гісторыя, а не палітычная.

Невыпадкова Беларусь вазіла ўгнаенні праз Клайпеду — гэта самы выгадны рынкавы варыянт. Цяпер трэба шукаць абыходныя шляхі, а яны заўсёды цяжэй і даражэй.

Калі б гэта было не так, то ўжо даўно рабілі б па-іншаму. Паверце, калі б была выгада, то калій па Паўночным марскім шляху ўжо перасоўваўся б.

Калі адказваць коратка на ваша пытанне, то ў Расіі няма магчымасці ўзяць увесь аб’ём транзіту калійных угнаенняў з Беларусі па той жа цане, што робіць Клайпеда. Нават калі будзе палітычнае рашэнне, то ўсё роўна магутнасцей няма. Можа, невялікі аб’ём і распіхаюць па розных партах, але відавочна не ўсё, — робіць выснову рэдактар «Портньюс».