«Варта было адзін раз паказаць прыклад, і ў краіне пачалася сапраўдная тэрарыстычная вайна»

Гэты тэкст тэлеграм-канал «Лісты да дачкі» апублікаваў 6 траўня гэтага года — калі паўсюль мусіравалася тэма «замаху на Лукашэнку». У сувязі са стралянінай у Мінску ён аказаўся прароцкім. Небяспека таго, што адбылося, пераўтвараецца ў рэальнасць, і таму мы вырашылі даць яго яшчэ раз.

maxresdefault_155206052021.jpg


Учора зноў успаміналі пра замах і распавялі новыя падрабязнасці змовы, якія ледзяняць кроў. Усё як заўсёды: ворагі акружылі з усіх бакоў, кулі свісталі над галавой. Ну, звыклая справа, так?

І ведаеш, вось пра гэтую звыкласць я з табой даўно хацеў пагаварыць, але ўсё неяк дарэчы не прыходзілася. Мне здаецца, што гэтыя контртэрарыстычныя гульні — самая небяспечная задума беларускіх уладаў. Я не пра людзей, якіх вырашылі запісаць у фігуранты. І не пра вялікія рызыкі для грамадства. Я пра небяспекі для самой улады.

Вось уладам здаецца, што няма нічога больш бяспечнага, чым выкрываць імі ж прыдуманыя змовы і лавіць тэрарыстаў па загадзя складзеным спісе. На самай справе, якія ўжо тут рызыкі, калі зламыснік пазнае аб сваіх злачынных намерах постфактум? Але, ператвараючы ідэю тэрору ў прадмет паўсядзённага наратыву, улады рызыкуюць атрымаць яго ў якасці атрыбуту паўсядзённага жыцця. Бо пабочны эфект барацьбы з выдуманымі тэрарыстамі складаецца ў тым, што ўлады самі пераконваюць людзей у «нармальнасці» з’явы. А, як вядома, «ідэя, што авалодала масамі, становіцца матэрыяльнай». Калі ўвесь час крычаць «Воўк!», той можа пачуць і прыйсці.

Хацелася б, вядома, памыліцца, але, магчыма, улады таго і дамагаюцца. Спрабуюць справакаваць незадаволеных на якія-небудзь радыкальна нямірныя дзеянні. Упэўненыя, што справіцца з патэнцыяльнымі радыкаламі будзе проста. Таму што з аднаго боку ўся моц дзяржаўных красауцау, а з другога — неарганізаваны і няўдзячны народзец. Начальства атрымае новыя медалькі, а перад сусветнай супольнасцю можна будзе выяўляць ахвяру экстрэмізму і змагара з тэрорам. Але вось гэтая перакананасць уладаў у тым, што джына будзе лёгка і проста загнаць у бутэльку, можа апынуцца небяспечнай памылкай.

Сёння, вядома, не нядзеля, але, мабыць, без гэтага не абысціся. Я караценька, прабач. 24 студзеня 1878 года Вера Засуліч двума стрэламі ў жывот цяжка параніла Пецярбургскага кіраўніка горада Трэпава. Вядома, яе неадкладна арыштавалі. Адкуль у былой настаўніцы ўзяцца паняццям пра тое, як арганізоўваць замахі? Менш чым праз тыдзень, 30 студзеня паліцыя ў Адэсе прыйшла арыштаваць падпольную друкарню. Вось яшчэ тыдзень таму арыштоўваць падпольныя друкарні было гэтак жа небяспечна, як, да прыкладу, зразаць стужачкі крамольнай расфарбоўкі. А тут паліцэйскіх раптам сустрэлі кулямі. Далей — хваля тэрору падымалася, пакуль 4 жніўня ахвярай рэвалюцыянераў не стаў шэф жандараў Мезенцаў. А пасля гэтага рэвалюцыйныя тэрарысты вырашылі, што яны гатовыя, і пачалося паляванне на цара (якое ўвянчалася поўным поспехам).

Ва ўсёй гэта даўняй гісторыі ўражваюць нават не размах і маштабы. У гэтым сэнсе людзям XIX-га стагоддзя цяжка ўразіць людзей, якія жывуць у XXI-м. Па-сапраўднаму ашаламляе хуткасць, з якой усё адбывалася. Вось варта было Засуліч адзін раз паказаць прыклад, і літаральна за некалькі месяцаў у краіне, дзе і слова «тэрарыст» ніхто не ўжываў, пачалася сапраўдная тэрарыстычная вайна. Да канца 1878 года перастрэлкі, замахі і палітычныя забойствы адбываліся ўжо ў сярэднім раз на тыдзень. І, вядома, большасць тэрарыстаў былі арыштаваныя, а многія загінулі. Таму што з аднаго боку была гнілая інтэлігенцыя і студэнты, а з другога — уся моц Расійскай імперыі. Вось толькі тэрору ад гэтага менш не станавілася.

Лепшае, вядома, што ўлады маглі б зрабіць для сябе і для нас — гэта спыніцца, пакуль не стала позна. Таму што злы джын тэрору спачатку разбурае палацы, але потым можа дабрацца і да хацін (у сэнсе, у сярэднетэрміновай перспектыве нясе вельмі вялікую пагрозу для грамадства). Але бяда, здаецца, у тым, што яны не могуць. Не таму, што не ўмеюць. Проста за гэтыя месяцы ўлады загналі сябе ў такое становішча, калі каб заставацца на сваім месцы, даводзіцца бегчы з усіх сіл.